Od niedawna można zobserwować prawdziwy renesans płyt winylowych. Młodzi melomani wygrzebują ze strychów płyty swoich rodziców i dziadków, wyszukują je na portalach ogłoszeniowych i zdobywają na giełdach. Nastała moda na kolekcjonowanie czarnych płyt i odtwarzanie ich na gramafonach - tych wiekowych lub nowoczesnych.

Początki
Emil Berliner otrzymał w 1887 roku w USA patent na gramofon i w ciągu kilku lat rozwinął produkcję płyt. W 1896 został zastosowany sprężony napęd gramofonu co zwiększyło stabilność prędkości obrotu płyty.
Płyty w kinematografii
Od 1900 roku przeprowadzano projekcje filmowe z asymilowanym dźwiękiem odtwarzanym z płyt gramofonowych. Urządzenia były synchronizowane za pomocą wspólnego wału napędowego. Około 1914 roku koncepcja ta upadła, ze względu na zbyt krótki czas nagrań na ówczesnych płytach.
Fonograf
W 1877 Thomas Edison zbudował pierwsze w pełni sprawne urządzenie umożliwiające zapis i odtworzenie dźwięków o nazwie fonograf. Dźwięk był wtedy zapisywany na walcu. Z tego użądzenia powstały szafy grające.
Skąd nazwa winyl?
Płyta nosi swoją nazwę od polichlorku winylu, z którego była i jest najczęściej robiona. Innymi materiałami z których powstaje to ebonit i szelak.
Elektroniczny zapis
W 1924 opracowano metodę odtwarzania płyt z użyciem wzmacniaczy elektronicznych. Gramofon "Ortophonic Victorola" z 1925 wraz z nowymi płytami umożliwiał odtwarzanie ze znacznie większą głośnością i lepszą jakością.
Płyta drobnorowkowa
W 1948 Columbia Records zademonstrowało drobnorowkową "płytę długogrającą" która mieściła około 25 minut nagrania na stronę.
Współcześnie
Obecnie winyle coraz częściej pojawiają się na półkach sklepowych, przeżywają swój renesans, a ci którzy wieszczyli na początku lat 90. XX wieku koniec winyli byli w błędzie.

Uznaje się, że dźwięk został po raz pierwszy zarejestrowany na przełomie 1877 i 1878 roku przez Thomasa Edisona (doskonale znany każdemu wynalazca żarówki dokonał pierwszego nagrania na urządzeniu własnej konstrukcji, zwanym fonografem ; początkowo nagranie uwiecznione na woskowym cylindrze sprzedawano tylko w jednej kopii, gdyż nie znano jeszcze metod przemysłowego kopiowania zawartości takiego nośnika). Po drodze był też Franzcuz Charles Cros, który mniej więcej w tym samym czasie co Edison dokonał podobnych wynalazków, ale w przeciwieństwie do Edisona nie miał żyłki biznesowej.

Przez długie lata, zanim pojawiły się na rynku nośniki magnetyczne, płyty winylowe były jedynymi nośnikami nagrań (głównym nośnikiem muzyki, jaki posiadano w domach). Single, pocztówki dźwiękowe, płyty długogrające. Ale w latach 90. wszystkie poszły do lamusa a czasem nawet na śmietnik. Po czasie okazało się, że poczciwy winyl ma nie tylko zalety estetyczne, ale też znakomicie brzmi.

Płyta gramofonowa zazwyczaj posiada średnicę trzydziestu centymetrów. Zapisane są na nie w sposób spiralny analogowe nagranie dźwiękowe. Przeważnie wykonywano ją z ebonitu, szelaku lub polichlorku winylu. Stąd również pochodzi jej nazwa, a ponieważ często produkowano ją w odcieniu czarnym, potocznie określano ją "czarną płytą". Dziś równie popularnym określeniem jest "płyta analogowa".

Polska

W Polsce "winyle" pojawiły się w roku 1899. W tym samym czasie rozpoczęła tu działalność firma fonograficzna "Fonotypia Krajowa" Rafalskiego, filia przedsiębiorstw zagranicznych oraz fabryka płyt "Syrena Rekord" Juliusza Feigenbauna. Działały też Harmonia Rekord czy Cristal-Elektro.

W 1904 roku Józef Amsel założył "Łódzką Fabrykę Gramofonów", a cztery lata później w Polsce powstała "Pierwsza Warszawska Fabryka Gramofonów". Ten nagły rozwój wielu placówek przyczynił się także do powstania pierwszych patefonów, a w roku 1910 w Warszawie istniało aż dziesięć wytwórni gramofonów!

Po drugiej wojnie światowej firmy płytowe nie funkcjonowały długo. Pod koniec roku 1945 Mieczysław Wejman stworzył w Poznaniu wytwórnię "Mewa". Na rok 1946 przypisuje się początek istnienia Fogg Records stworzonej przy współpracy Czesława Porębskiego z Mieczysławem Foggiem. W roku 1947 zmonopolizowano przemysł fonograficzny poprzez powstałą firmę Muza. Już dziesięć lat później płyty tłoczone były w Zakładach Tworzyw Sztucznych Pronit-Pionki. Każdy kolejny rok przynosił początek nowych przedsiębiorstw - Tonpressu, Polotnu, Savitoru, Wifonu, Veritonu, Arstonu, czy PolJazzu.

Czarny giętki plastik zastosowano do produkcji płyt gramofonowych w Ameryce 55 lat temu. W nowym materiale można było tłoczyć drobniejsze i gęściej "upakowane" rowki, co zaowocowało poprawą jakości i wydłużeniem czasu nagrań. Od lat 60. płyta winylowa skutecznie konkurowała z kasetą magnetofonową. Jej zmierzch rozpoczął się dopiero w 1982 roku, kiedy wprowadzono na rynek mniejsze, bardziej poręczne, zdecydowanie odporniejsze na uszkodzenia mechaniczne płyty kompaktowe z cyfrowym zapisem dźwięku.

I kiedy już nadszedł "skazany" na technologię cyfrową XXI wiek, okazało się, że odżywa zainteresowanie czarnymi krążkami...